Co zmieniło się w sprawie urlopu macierzyńskiego i ojcowskiego? Do jakiego momentu możemy wykorzystać zaległy urlop? O tym jakie zmiany pojawiły się w Prawie Pracy opowiada Łukasz Lipski, specjalista ds. prawa pracy w Europejskiej Grupie Doradczej.
Choć mamy już za sobą styczeń nowego 2012 roku, warto przypomnieć o najważniejszych nowych regulacjach w Kodeksie Pracy i Prawie Pracy, które weszły w życie w tym roku. Większość z nich wychodzi naprzeciw potrzeb pracownika.
Jakie jest najniższe wynagrodzenie?
Łukasz Lipski: Przede wszystkim najważniejszą zmianą w stosunku do roku ubiegłego jest wzrost minimalnego wynagrodzenia z kwoty 1386 zł obowiązującej w 2011 r. do kwoty 1500 zł.
Co ważne, z podniesieniem kwoty minimalnego wynagrodzenia wiąże się też ściśle wzrost zasiłków chorobowych, a także wysokość wypłacanych odpraw i odszkodowań.
Co z urlopem macierzyńskim i ojcowskim?
Łukasz Lipski: Od 1 stycznia 2012 roku zwiększyła się długość urlopu macierzyńskiego, jednakże zmiana dotyczy dodatkowego wymiaru urlopu macierzyńskiego. Wymiar dodatkowego urlopu macierzyńskiego wynosi obecnie 4 tygodnie (dawniej były to 2 tygodnie), jeśli kobieta urodzi tylko jedno dziecko przy porodzie, natomiast w przypadku urodzenia co najmniej dwójki dzieci przy jednym porodzie wymiar dodatkowego urlopu wynosi już 6 tygodni (dawniej były to 3 tygodnie). Taki dodatkowy urlop należy wykorzystać bezpośrednio po wykorzystaniu podstawowej części urlopu i należy pamiętać, że wydłużenie urlopu nie następuje automatycznie. Pracownica musi złożyć wniosek o udzielenie dodatkowej części urlopu najpóźniej na siedem dni przed rozpoczęciem tego urlopu. W przypadku nie dotrzymania tego terminu uprawnienie do otrzymania urlopu dodatkowego wygasa. Jest to bardzo ważne z tego względu, że pracodawca nie może odmówić pracownicy udzielenia urlopu i jest obowiązany wniosek uwzględnić.
Kodeks Pracy przewiduje szczególny przypadek, kiedy pracownica po wykorzystaniu co najmniej 14 tygodni urlopu macierzyńskiego, ma prawo zrezygnować z pozostałej części tego urlopu. W takim przypadku niewykorzystanej części urlopu macierzyńskiego udziela się pracownikowi-ojcu wychowującemu dziecko, na jego pisemny wniosek.
Od 1 stycznia 2012 r. zwiększeniu uległ także wymiar urlopu ojcowskiego, nazywanego często potocznie urlopem tacierzyńskim. Wymiar tego urlopu wynosi obecnie 2 tygodnie (dawniej był to tydzień). Urlop ten przysługuje także ojcu adopcyjnemu. Jednakże należy wskazać, że urlop ojcowski przysługuje w następujących przypadkach:
a) do ukończenia przez dziecko 12 miesiąca życia,
b) do upływu 12 miesięcy od dnia uprawomocnienia się postanowienia orzekającego przysposobienie i nie dłużej niż do ukończenia przez dziecko 7 roku życia, a w przypadku dziecka, wobec którego podjęto decyzję o odroczeniu obowiązku szkolnego, nie dłużej niż do ukończenia przez nie 10 roku życia.
Urlopu ojcowskiego udziela się na pisemny wniosek pracownika-ojca wychowującego dziecko, składany w terminie nie krótszym niż 7 dni przed rozpoczęciem korzystania z urlopu. Podobnie jak w przypadku urlopu macierzyńskiego, pracodawca nie może odmówić udzielenia urlopu i jest obowiązany wniosek uwzględnić.
Zmieniły się także regulacje dotyczące kwestii wymiaru urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego pracownika, który przyjął dziecko na wychowanie w formie rodziny zastępczej. Dotychczas urlop na warunkach urlopu macierzyńskiego nie przysługiwał tylko rodzinie zastępczej zawodowej niespokrewnionej z dzieckiem. Od stycznia 2012 r. urlop na warunkach urlopu macierzyńskiego nie przysługuje rodzinom zastępczym zawodowym w ogóle, bez wyjątku.
Jak wygląda sprawa zaległego urlopu?
Łukasz Lipski: Pozostając w tematyce urlopów, w których, jeśli chodzi o Kodeks Pracy zmieniło się najwięcej od 1 stycznia 2012 r., nie da się ominąć bardzo ważnej zmiany dotyczącej kwestii wykorzystania zaległego urlopu wypoczynkowego. W poprzednio obowiązującym stanie prawnym obowiązującym do końca 2011 r. zaległy urlop należało wykorzystać do końca pierwszego kwartału następnego roku kalendarzowego. Zgodnie z nowelizacją Kodeksu Pracy urlopu niewykorzystanego w danym roku należy udzielić pracownikowi najpóźniej do dnia 30 września następnego roku kalendarzowego, z tym zastrzeżeniem, że nie dotyczy tzw. urlopu na żądanie. Jest to rozwiązanie bardzo korzystne dla pracownika, ponieważ urlop zaoszczędzony w zeszłym roku można wykorzystać np. w wakacje. Pozostaje tylko jeden warunek, musi się na to zgodzić nasz pracodawca.
Jakie są obecnie regulacje wobec osób niepełnosprawnych?
Łukasz Lipski: Nowe regulacje dotknęły osób niepełnosprawnych. Od 1 stycznia osoby niepełnosprawne będą pracowały osiem godzin dziennie, a nie siedem. Dotyczy to osób ze znacznym, umiarkowanym lub lekkim stopniem niepełnosprawności. Jednakże w przypadku osoby o znacznym lub umiarkowanym stopniu niepełnosprawności jeżeli lekarz przeprowadzający badania profilaktyczne pracowników lub w razie jego braku lekarz sprawujący opiekę nad osobą niepełnosprawną wyda w stosunku do tej osoby zaświadczenie o konieczności stosowania skróconej normy czasu pracy, czas pracy takiej osoby nie może przekraczać 7 godzin.
A jakie wobec pomieszczeń pracy?
Łukasz Lipski: Od 1 stycznia 2012 r. zmieniła się także regulacja dotycząca budowy lub przebudowy obiektu budowlanego, w którym przewiduje się pomieszczenia pracy. Dotychczas pracodawca był obowiązany zapewnić, by wyżej wymienione prace były wykonywane na podstawie projektów uwzględniających przepisy bhp, wcześniej pozytywnie zaopiniowane przez rzeczoznawców. Od początku 2012 r. pracodawca jest jedynie zobowiązany do zapewnienia, by budowa bądź przebudowa obiektu odbywała się na podstawie projektów uwzględniających przepisy bhp, lecz już bez konieczności ubiegania się o pozytywną opinię rzeczoznawców. Co ważne, za tą zmianą poszła również zmiana regulacji z art. 283 Kodeksu Pracy, polegająca na możliwości ukarania pracodawcy karą grzywny od 1000 zł do 30000 zł, w sytuacji kiedy wbrew obowiązkowi nie zapewni, aby budowa lub przebudowa obiektu budowlanego albo jego części, w których przewiduje się pomieszczenia pracy, była wykonywana na podstawie projektów uwzględniających wymagania bhp.
Jakie zmiany wprowadzono wobec pracy w niedzielę?
Łukasz Lipski: Od 1 stycznia 2012 r. do Kodeksu Pracy została także wprowadzona mała zmiana dotycząca konieczności pracy w niedzielę i święta. Do tego rodzaju pracy zostali zobowiązani wszyscy, którzy wykonują pracę społecznie użyteczną oraz pracownicy jednostek organizacyjnych wspierania rodziny i systemu pieczy zastępczej, zapewniający całodobową opiekę. Ma to związek z tym, by każdy kto potrzebuje pomocy od tego rodzaju instytucji mógł z niej skorzystać i ją otrzymać każdego dnia.
Powyżej zostały przedstawione najistotniejsze zmiany w Prawie Pracy, w szczególności w Kodeksie Pracy, które weszły w życie od 1 stycznia 2012 r.
Podsumowując należy wskazać, że większość zmian, które zostały wprowadzone są korzystne dla pracownika, szczególnie zmiany dotyczące wzrostu wynagrodzenia minimalnego i wydłużenia urlopów macierzyńskich oraz ojcowskich. Także przedłużenie okresu, w którym można wykorzystać zaległy urlop jest regulacją wychodzącą naprzeciw potrzebom pracownika.
Agnieszka Kubicka – Błońska
O Autorze
