Odpowiedź podsekretarza stanu w Ministerstwie Gospodarki – z upoważnienia ministra – na interpelację nr 7023 w sprawie rynku hurtowego i trudnej sytuacji kwiaciarzy i florystów w Polsce.
Szanowna Pani Marszałek! Odpowiadając na interpelację nr SPS-023-7023/12 posłów RP pana Marka Krząkały i pana Ryszarda Zawadzkiego w sprawie rynku hurtowego i trudnej sytuacji kwiaciarzy i florystów w Polsce, przedstawiam stanowisko Ministra Gospodarki.
Jednocześnie informuję, że przedmiotowa sprawa konsultowana była z Ministerstwem Rolnictwa i Rozwoju Wsi oraz Urzędem Ochrony Konkurencji i Konsumentów.
Pytanie 1. Jakie jest stanowisko ministerstwa wobec możliwości zamknięcia rynku hurtowego w Polsce dla odbiorców indywidualnych nieprowadzących działalności gospodarczej oraz możliwe skutki takiego działania?
Odnosząc się do pytania dotyczącego możliwości zamknięcia rynku hurtowego w Polsce dla odbiorców indywidualnych, którzy nie prowadzą działalności gospodarczej, należy podkreślić, że łączenie sprzedaży hurtowej i detalicznej jest zjawiskiem powszechnie występującym w polskiej gospodarce. Wprowadzenie uregulowań prawnych w tym przypadku może zakłócić rozwój konkurencji na rynku i przyczynić się do powstania zjawisk niepożądanych. Utrudnianie dostępu do rynku szkodzi interesowi publicznemu, a także prywatnemu, rozumianemu jako indywidualny interes uczestników obrotu – przedsiębiorców i konsumentów. Proponowane ograniczenie dostępu klientów indywidualnych do rynku hurtowego zostałoby negatywnie odebrane przez społeczeństwo ze względu na uprzywilejowanie niewielkiej grupy detalistów kosztem hurtowników, producentów i konsumentów. Zamknięcie rynku hurtowego, ograniczając konkurencję, spowoduje zmniejszenie kanałów dystrybucji, co może niekorzystnie wpłynąć na wielkość sprzedaży.
Należy podkreślić, że dokonywanie zakupu kwiatów czy roślin ozdobnych przez klientów indywidualnych w hurtowniach lub na giełdach nie jest zjawiskiem powszechnym. Z przyczyn organizacyjnych (bramki wjazdowe, opłaty) i lokalizacji rynków hurtowych (najczęściej poza aglomeracjami miejskimi) oraz ze względu na to, że kwiaty sprzedawane są z reguły w opakowaniach zbiorczych (kilka, kilkadziesiąt sztuk) liczba osób indywidualnych dokonujących zakupów na własne potrzeby jest marginalna.
Z powyższych powodów proponowane wprowadzenie ustawowych ograniczeń w handlu hurtowym kwiatami nie jest uzasadnione. Dostęp do rynku powinien być swobodny, co ma szczególne znaczenie dla zapewnienia zrównoważonych stosunków gospodarczych i społecznych. Zgodnie z art. 22 Konstytucji RP ograniczenie wolności działalności gospodarczej jest dopuszczalne tylko ze względu na ważny interes publiczny. W omawianym przypadku powyższa przesłanka nie zachodzi.
Pytanie 2. Czy z perspektywy praktyki polskich hurtowni i producentów stosowane są identyczne ceny zarówno dla odbiorców indywidualnych, kupujących w większych ilościach, jak i sprzedawców prowadzących działalność gospodarczą, w tym wieloletnich kontrahentów?
Z perspektywy producentów kwiatów lub roślin ozdobnych nie jest istotne, czy produkt jest sprzedawany klientom detalicznym (indywidualnym), czy hurtowym, o ile ceny, jakie producenci uzyskują za swoje produkty, są dla nich satysfakcjonujące. Jednocześnie należy zauważyć, że nie ma przepisów, które nakazywałyby stosowanie jednakowych cen dla każdego odbiorcy, gdyż zarówno producent, jak i każdy inny sprzedający ma prawo uzależnić poziom cen od wielkości kontraktu (zamówienia), jak również może odmówić sprzedaży, jeśli poziom cen oczekiwany przez kupującego nie jest dla niego zadowalający. Z drugiej strony należałoby podkreślić, że zgodnie z zasadami gospodarki rynkowej klienci detaliczni również mają prawo dokonywać wyboru cen zakupu towaru w zależności od swoich możliwości finansowych. Ceny za produkty ustalane są indywidualnie przez producentów lub handlowców, natomiast rynki hurtowe zbierają informacje na temat cen oferowanych na ich terenie produktów, w tym kwiatów, i publikują je m.in. na swoich stronach internetowych. Należy zauważyć, iż decyzja zakupu kwiatów na rynkach hurtowych i w hurtowniach m.in. przez klientów indywidualnych nie zawsze oznacza niższą cenę zakupu ze względu na dodatkowe koszty (dojazd, bilet wstępu). Często podyktowana jest ona gwarancją świeżości oferowanych kwiatów.
Pytanie 3. Jaka jest skala sprzedaży detalicznej w hurtowniach?
Z informacji uzyskanych z Głównego Urzędu Statystycznego wynika, że w ramach prowadzonych badań statystycznych zbierane są dane o kanałach dystrybucji towarów na podstawie struktury uzyskiwanych przychodów według typów klientów. Informacje te mogą być wykorzystane do oszacowania skali sprzedaży detalicznej w hurtowniach. W ramach badania jednostek o liczbie pracujących 10 i więcej osób zajmujących się sprzedażą hurtową kwiatów i roślin (klasa 4622 wg PKD 2007) uzyskano następujące wyniki za lata 2007-2010 w zakresie struktury uzyskanych przychodów ze sprzedaży według poszczególnych typów klientów:
Pytanie 4. W jaki sposób funkcjonuje rynek hurtowy w krajach Unii Europejskiej, w szczególności w branży przedstawionej w niniejszej interpelacji?
Poniżej przedstawiam informację dotyczącą funkcjonowania rynku hurtowego kwiatów w krajach UE, sporządzoną na podstawie danych przekazanych przez wydziały promocji handlu i inwestycji ambasad RP.
Austria
W Austrii nie ma szczególnych regulacji, które dotyczyłyby rynku hurtowego roślin. Handel kwiatami należy do zakresu wolnej działalności gospodarczej, której wykonywanie nie podlega ograniczeniom. Na rynku funkcjonuje duża liczba podmiotów prowadzących działalność gospodarczą polegającą na uprawie i sprzedaży kwiatów i roślin. Podmioty te mogą prowadzić działalność detaliczną i hurtową. Samą działalność hurtową polegającą na sprzedaży kwiatów wyłącznie na rzecz firm (np. kwiaciarni) prowadzi stosunkowo niewiele podmiotów. W handlu hurtowym nie ma ograniczeń ilościowych, zaś ceny ustala rynek.
Bułgaria
Funkcjonowanie bułgarskich rynków hurtowych kwiatów jest ściśle uregulowane. Ustawa o giełdach towarowych i rynkach hurtowych ustala zasady tworzenia, strukturę i działalność giełd towarowych, rynków hurtowych oraz rynków producentów. Do prowadzenia działalności jako przedsiębiorca hurtowy wymagana jest rejestracja. Zgodnie z przepisami nie wolno dokonywać hurtowych transakcji handlowych kwiatami na innych niż ww. rynkach, z wyjątkiem handlu w sklepach i hurtowniach, w których handel jest prowadzony przez i na rzecz jednej osoby. Ustawa ściśle reguluje zasady funkcjonowania giełd towarowych oraz nakłada na organizatora rynków hurtowych i rynków producentów szereg obowiązków, w tym kontrolnych. Przepis ten został wprowadzony w celu niedopuszczania do dokonywania sprzedaży na rynkach hurtowych i rynkach producentów przez sprzedawców, którzy nie mają zarejestrowanej działalności gospodarczej. W odniesieniu do kupujących przepis ten nie jest stosowany restrykcyjnie.
Finlandia
W Finlandii znajduje się tylko jedno targowisko handlu hurtowego kwiatów (Tukkutori w Helsinkach). Pomimo tego, że w Finlandii nie ma oficjalnych reguł ustalonych przez miasto czy rząd, sprzedawcy hurtowi postanowili, że nie prowadzą sprzedaży dla klientów detalicznych, a jedynie sprzedaż dla firm (np. sklepy ogrodnicze, kwiaciarnie). Targowisko to składa się ze sklepów wewnątrz hali i z marketu zlokalizowanego na zewnątrz budynku. Na zewnętrznej części targowiska konsumenci indywidualni mają czasami możliwość nabycia towaru pod warunkiem, że zakupują ilości hurtowe (np. 20 kwiatów). W Finlandii działa też kilku sprzedawców hurtowych, którzy nie są reprezentowani na targowisku Tukkutori. Są to najczęściej odrębni producenci bądź hurtownicy, którzy bezpośrednio zaopatrują kwiaciarnie i nie prowadzą sprzedaży detalicznej.
Francja
Rynek hurtowy kwiatów we Francji należy do rynków chronionych, co oznacza, że sprzedaż hurtowa winna odbywać się na tzw. giełdach o strategicznym znaczeniu dla kraju (fr. marché d˝intérét national). W myśl przepisów francuskiego kodeksu handlowego na tego typu giełdach istnieje całkowity zakaz sprzedaży przez hurtowników towarów (w tym kwiatów) tzw. klientom detalicznym. Ponadto giełdy te stanowią kategorię usług publicznych, które pozwalają hurtownikom i producentom na korzystanie z usług zbiorowego zarządzania dostosowanych do szczególnych właściwości określonych produktów rolnych i spożywczych. Zakwalifikowanie rynku produktów rolnych i spożywczych jako giełdy o strategicznym znaczeniu dla kraju lub jej utworzenie następuje na wniosek rad regionalnych. Pozbawienie giełdy jej znaczenia strategicznego może nastąpić przez zarządzenie ministra ds. handlu oraz ministra ds. rolnictwa na wniosek rady, jeżeli działalność rynku nie prowadzi do realizacji ww. zadań. Wyodrębnia się również tzw. sprzedaż kwiatów w ilościach hurtowych typu cash and carry, niemniej kwalifikowana jest ona jako sprzedaż pozagiełdowa.
Hiszpania
Komercjalizacja kwiatów ciętych w Hiszpanii ma strukturę tradycyjną i odbywa się poprzez firmy hodowlane (producenci), hurtownie i punkty sprzedaży detalicznej. Sprzedaż kwiatów poprzez sieci supermarketów stanowi jedynie ok. 2% całkowitej ich sprzedaży. Sieć centrów ogrodniczych ma również nieznaczny udział w dystrybucji kwiatów na rynku. Sprzedaż kwiatów odbywa się przede wszystkim poprzez sieć lokalnych kwiaciarni oraz targów ulicznych (np. kioski z kwiatami). Jest ich w Hiszpanii ok. 8 tys., w tym 6 tys. z nich specjalizuje się wyłącznie w sprzedaży kwiatów i roślin dekoracyjnych. Tym kanałem sprzedawanych jest 90% całej podaży kwiatów. Szacuje się, że 80% produkcji kwiatów sprzedawana jest na rynkach lokalnych. Centralne rynki sprzedaży hurtowej nie odgrywają roli wiodącej w dystrybucji kwiatów, jedynie 5% wszystkich kwiatów jest komercjalizowanych przy ich udziale. Większość kwiatów jest sprzedawana przez hurtownie lub odbierana bezpośrednio przez sprzedawców detalicznych (np. aby sprzedać kwiaty w ramach handlu ulicznego). Dopuszczalna jest sprzedaż kwiatów przez hurtownie lub bezpośrednich producentów klientom detalicznym. Ci z kolei, aby móc następnie sprzedać towar, np. w sprzedaży ulicznej, muszą dysponować odpowiednim pozwoleniem wydawanym na czas określony przez urząd miasta, w którym odbywa się sprzedaż, oraz odprowadzać podatki za uzyskane w ten sposób dochody.
Irlandia
W Irlandii klienci indywidualni mają możliwość zakupu kwiatów, roślin ogrodowych i doniczkowych także w hurtowniach bez żadnych ograniczeń np. pod względem minimalnej kwoty zakupu. Niektóre z nich oferują możliwość bezpłatnego dowozu produktów, jednak wartość zamówienia musi przekroczyć określoną sumę.
Królestwo Niderlandów
Królestwo Niderlandów jest światowym liderem w produkcji i dystrybucji kwiatów oraz roślin ozdobnych. Branża kwiaciarska posiada rozbudowaną strukturę produkcyjno-dystrybucyjną, z bardzo wysokim poziomem specjalizacji poszczególnych elementów łańcucha. Na terytorium Holandii funkcjonują jedne z największych na świecie centrów aukcyjnych kwiatów i roślin ozdobnych, poprzez które sprzedawane jest ok. 60% światowego handlu kwiatami ciętymi i 40% światowego handlu roślinami ozdobnymi. Poprzez te centra sprzedawane jest ok. 70% kwiatów produkowanych w Holandii. W kraju tym funkcjonuje ok. 750 hurtowni. Zaopatrują się one poprzez centra aukcyjne lub bezpośrednio u producentów krajowych lub zagranicznych, a następnie sprzedają je podmiotom detalicznym (kwiaciarnie, supermarkety, sklepy ogrodnicze itp.). Hurtownie zaopatrują wyłącznie dystrybutorów detalicznych (przedsiębiorców) bezpośrednio związanych z szeroko rozumianą branżą kwiaciarską. Aby przedsiębiorstwo mogło dokonywać zakupów w hurtowniach, musi być w niej zarejestrowane jako kupiec (klient). Dla celów dokonania takiej rejestracji konieczne jest dostarczenie z Izby Handlowo-Przemysłowej informacji potwierdzającej, że dane przedsiębiorstwo działa w ramach tzw. branży: kwiaciarstwo, ogrodnictwo itp. Powyższa praktyka nie wynika z postanowień prawa, ale z wewnętrznych zasad hurtowni oraz wypracowanej praktyki funkcjonowania łańcucha dystrybucji. Wiele z hurtowni specjalizuje się w obsłudze tylko wybranych rodzajów odbiorców, np. kwiaciarnie, sklepy ogrodnicze.
Litwa
Na Litwie nad rynkiem hurtowym kwiatów oraz roślin dekoracyjnych kontrolę sprawuje Państwowa Agencja Hodowli Roślin przy Ministerstwie Rolnictwa. Do głównych zadań tej instytucji należy m.in. zapewnienie ogólnokrajowej kontroli nad importowanymi, eksportowanymi, przewożonymi tranzytem roślinami i produktami roślinnymi, jak również obiektami fitosanitarnymi. Na Litwie nie występują żadne restrykcje w handlu hurtowym kwiatami oraz roślinami dekoracyjnymi.
Niemcy
Rynek hurtowy kwiatów w Niemczech funkcjonuje zasadniczo w formie giełd kwiatowych. Podstawą prawną funkcjonowania giełd jest zapis § 6 federalnej ustawy o regulacji działalności gospodarczej definiujący pojęcie rynku hurtowego. Rynkiem takim jest miejsce, gdzie duża liczba oferentów sprzedaje określone towary lub towary każdego rodzaju głównie osobom prowadzącym działalność gospodarczą w handlu bądź hurtownikom. Sformułowanie ˝głównie˝ nie oznacza jednak możliwości sprzedaży klientom indywidualnym, a raczej klientom, których trudno inaczej sklasyfikować. Konsekwencją tego zapisu jest wymóg posiadania przez klienta giełdy/hurtowni specjalnej karty klienta, która sprawdzana jest przy wejściu/wjeździe na giełdę. Klient musi prowadzić działalność gospodarczą w sferze związanej z handlem kwiatami lub posiadać zezwolenie na handel obwoźny kwiatami. Karty takie mogą być za dodatkową opłatą wystawione na pracowników firmy, ale w żadnym przypadku klientom detalicznym. Kartę mogą otrzymać osoby prowadzące sprzedaż obwoźną kwiatów oraz właściciele stoisk na rynkach prywatnych, którzy mają zamiar sprzedawać np. kwiaty, ale pod warunkiem posiadania specjalnego pozwolenia na sprzedaż tego typu. Zezwolenie na handel konkretnym towarem wydaje lokalny urząd ds. gospodarki. Zezwolenia są płatne (nawet do 200 EUR). Zezwolenie nie jest potrzebne przy sprzedaży produktów własnych (rolnik, ogrodnik), ale niezbędne jest posiadanie dokumentu potwierdzającego fakt bycia ogrodnikiem czy rolnikiem. Czasami przy imprezach jednorazowych w centrach handlowych wystarczy jednorazowe zezwolenie nabyte w trakcie imprezy. Na obiektach, z których prowadzony jest handel obwoźny, należy umieścić w sposób widoczny dane o sprzedawcy. Dodatkowo na prowadzenie sprzedaży obwoźnej w miejscach publicznych, np. na ulicy, wymagane jest zezwolenie na miejsce sprzedaży z właściwego urzędu drogowego. Bez tych zezwoleń sprzedaż kwiatów na ulicy czy w innych miejscach jest wykroczeniem. Specyfiką niemieckiego handlu kwiatami jest także to, że można je kupić nie tylko w kwiaciarniach, ale także w sklepach spożywczych, stacjach benzynowych oraz coraz częściej przez liczne sklepy internetowe.
Portugalia
W Portugalii nie istnieją specyficzne regulacje dotyczące funkcjonowania rynku hurtowego i roślin dekoracyjnych. Nie istnieją również przepisy i regulacje prawne wprowadzające ograniczenia ilościowe czy też cenowe co do możliwości zakupu kwiatów i roślin dekoracyjnych w hurtowniach i na giełdach kwiatowych przez osoby, które nie są związane z branżą florystyczną, tj. klientów detalicznych.
Republika Czeska
W Czechach nie istnieje odrębna regulacja prawna rynku kwiatów oraz roślin dekoracyjnych. Główną pozycję na rynku zajmują hurtownie, które w 90% zaopatrują się w kwiaty cięte od dostawców zagranicznych oraz na zagranicznych giełdach kwiatowych. W Czechach nie istnieją giełdy kwiatowe, a produkcję kwiatów ciętych, biorąc pod uwagę wielkość sprzedaży, można uznać za symboliczną. Sprzedawcy (kwiaciarnie, sklepy ogrodnicze, itp.) zaopatrują się w kwiaty cięte i doniczkowe z reguły w hurtowniach. Nie ma przepisów zabraniających klientom detalicznym (osobom fizycznym) nabywania kwiatów bezpośrednio w hurtowniach. Stosunki handlowe pomiędzy hurtownią a klientem indywidualnym uzależnione są od polityki handlowej danej hurtowni oraz od rytmiczności i wielkości zamówienia. To samo dotyczy sprzedaży innych roślin ozdobnych (kwiatów doniczkowych, drzew i krzewów ozdobnych).
Rumunia
W Rumunii nie ma uregulowań prawnych, zwłaszcza w kwestii możliwości zakupu w hurtowniach i na giełdach kwiatowych przez osoby niezwiązane z branżą florystyczną, tj. klientów detalicznych. Nie ma także w handlu przepisów wprowadzających ograniczenia ilościowe czy cenowe.
Szwecja
Specyfiką szwedzkiego rynku była do tej pory duża liczba małych przedsiębiorstw, które zajmowały się hodowlą i sprzedażą kwiatów oraz roślin dekoracyjnych. Ze względu na warunki klimatyczne, ale również tradycję, rynek kwiatów w Szwecji jest ubogi. W ostatnim czasie pojawiło się kilka dużych firm ogrodniczych, które poprzez wprowadzenie szerokiego asortymentu o konkurencyjnych cenach zaczęły sukcesywnie przejmować część rynku. Ekspansja dużych sieci ogrodniczych zmusiła poniekąd małe rodzinne przedsiębiorstwa do stworzenia dobrowolnych zrzeszeń małych firm ogrodniczych. Każda ze zrzeszonych firm prowadzi indywidualną działalność gospodarczą, natomiast zakupów hurtowych dokonują wspólnie. Zrzeszają się również firmy produkujące rośliny. Coraz więcej roślin ozdobnych i ciętych sprzedają również markety: budowlane, wyposażenia wnętrz oraz ogólnohandlowe. Polityka sprzedaży kwiatów i roślin doniczkowych uzależniona jest wyłącznie od poszczególnych hurtowni.
Węgry
Sprzedaż hurtowa na Węgrzech odbywa się zgodnie z przepisami ustawy o handlu. W sprzedaży hurtowej stronami mogą być tylko podmioty gospodarcze. Sprzedaż artykułów, które nie zostały poddane obróbce, może odbywać się tylko, gdy sprzedawcą jest hurtownia, a kupującym podmiot zakupujący je do dalszej odsprzedaży. Odnosząc powyższy przepis do hurtowni czy giełd kwiatowych, osoba prywatna niebędąca podmiotem gospodarczym nie może zakupić kwiatów w tego typu przedsiębiorstwach handlowych. Podmioty gospodarcze niemające w zakresie swej działalności obrotu kwiatami również nie mogą zakupić kwiatów w tego typu przedsiębiorstwach. W hurtowniach i giełdach kwiatowych mogą kupować podmioty gospodarcze z branży florystycznej do dalszej odsprzedaży.
Praktyka jednak wygląda inaczej. Giełdy kwiatowe dla swoich klientów wystawiają legitymacje dla klientów, pobierają opłaty za wejście na giełdy, ale także sprzedają bilety jednorazowe za wejście na teren giełdy dla osób, które nie są uprawnione do kupowania. Ponieważ sprzedaż towarów i usług bez paragonu lub faktury jest zjawiskiem nagminnym, toteż zakup większej liczby kwiatów przez osobę indywidualną w praktyce nie stanowi problemu. Jedynym ograniczeniem są koszty wejścia na teren giełdy oraz koszt i czas dojazdu do giełd, zwykle ulokowanych na obrzeżach miast.
Wielka Brytania
Hurtowy rynek florystyczny w Wielkiej Brytanii w zdecydowanej części opiera się na imporcie. Krajowa uprawa kwiatów jest znacznie utrudniona z uwagi na specyfikę terenu i klimatu, a także ogromnej ilości obszarów chronionych przed rolniczą eksploatacją. Kwiaty są dystrybuowane do odbiorcy w dwojaki sposób. Pierwszym z nich jest sprzedaż poprzez specjalne targi. Drugą możliwością jest rozpoczęcie działalności bez wsparcia specjalnej organizacji czy wynajmu miejsca na targach i prowadzenie biznesu na tzw. własną rękę. Zazwyczaj podmiot wynajmuje/kupuje odpowiednią przestrzeń i rozpoczyna działalność. Z uwagi jednak na wysoką konkurencję na rynku takich jednostek jest niewiele. Prowadzenie takiej działalności uważane jest za jedną z odmian biznesu, dlatego mają tu zastosowanie wszelkie wymagania dotyczące prowadzenia działalności gospodarczej. Na targach zarówno klienci detaliczni, jak i prowadzący działalność gospodarczą zainteresowani hurtowymi zakupami mogą dokonywać zakupu kwiatów. Nie istnieją ogólne, rządowe regulacje nakładające obostrzenia w tym zakresie, a ceny uzależnione są od wielu czynników: liczby, typu kwiatów, okresu zakupu, charakteru sprzedawcy (zrzeszony/indywidualny).
Z poważaniem
Podsekretarz stanu
Dariusz Bogdan
Warszawa, dnia 23 sierpnia 2012 r.
O Autorze
